حملات شیمیایی رژیم صدام در جریان جنگ هشت ساله علیه ایران، گسترده‌ترین استفاده از تسلیحات شیمیایی پس از جنگ جهانی دوم بود.
کشور‌های غربی به ویژه آمریکا، آلمان، فرانسه و هلند در حملات شیمیایی رژیم صدام علیه ایران از یک سو و مصون نگه داشتن او از پاسخگویی در رابطه با این جنایت‌ها با هدف پنهان نگه داشتن نقش خود از سوی دیگر، نقش مهم داشتند.
آمریکا که در سال‌های اخیر در جریان برخی از درگیری‌ها در منطقه غرب آسیا و البته بحران اوکراین درباره احتمال وقوع حملات شیمیایی ابراز نگرانی کرده، با آگاهی از این موضوع که صدام در حال انجام یکی از بدترین حملات شیمیایی تاریخ است، به او در این رابطه کمک می‌کرد؛ کمک‌های آمریکا به رژیم صدام در این رابطه محدود به تامین مواد شیمیایی نبود.
مقام‌های اطلاعاتی آمریکا در سال ۱۹۸۸ از طریق تصاویر ماهواره‌ای دریافت که ایران در آستانه کسب یک مزیت استراتژیک بزرگ است؛ بنابراین محل استقرار نیرو‌های ایرانی را به عراق اطلاع داد؛ در آن زمان آمریکا به خوبی می‌دانست که ارتش صدام با سلاح‌های شیمیایی از جمله سارین، عامل اعصاب کشنده به نیرو‌های ایرانی حمله می‌کند.
اطلاعاتی که آمریکا به رژیم صدام منتقل می‌کرد، شامل تصاویر و نقشه‌هایی درباره تحرکات نیرو‌های ایرانی و همچنین مکان تاسیسات لجستیکی ایران و جزئیات مربوط به پدافند هوایی بود.
رژیم صدام در اوایل سال ۱۹۸۸ پیش از چهار حمله بزرگ متکی به تصاویر ماهواره‌ای، از نقشه‌ها و اطلاعات دیگر آمریکا استفاده کرد.
در واقع، حملات شیمیایی رژیم صدام علیه ایران در سال ۱۹۸۸ آخرین موارد مجموعه حملات شیمیایی بودند که دولت «دونالد ریگان»، رئیس جمهور وقت آمریکا از آن‌ها اطلاع داشت، اما آن‌ها را فاش نکرد.
مقام‌های آمریکایی سال‌ها موضوع آگاهی خود از حملات شیمیایی عراق به ایران را تکذیب و اصرار کردند که رژیم صدام هرگز اعلام نکرد که از تسلیحات شیمیایی استفاده خواهد کرد.
روایت یک مقام آمریکا از همکاری و مشارکت آمریکا با رژیم صدام در حملات شیمیایی علیه ایران
«فارین پالیسی» در گزارشی ضمن بررسی این موضوع، میگوید که «ریک فرانکونا» زبانشناس عربی، سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی و کارمند سابق آژانس امنیت ملی و اطلاعات دفاعی آمریکا که در جریان حملات شیمیایی رژیم صدام به ایران در سال ۱۹۸۸ وابسته نظامی در بغداد بود، روایت دیگری را در این باره مطرح می‌کند.
«فرانکونا»، میگوید که رژیم صدام هرگز به ما نگفت که قصد استفاده از عامل اعصاب را دارد؛ آن‌ها مجبور نبودند این را بگویند، زیرا ما از قبل از این موضوع اطلاع داشتیم.
به گفته وی، در آن زمان، دفتر وابسته نظامی آمریکا در عراق با استفاده از تصاویر شناسایی ماهواره‌ای، تدارکات عراق برای حمله را دنبال می‌کرد.
«فرانکونا» همچنین می‌افزاید که به گفته یکی از مقام‌های سابق سیا، این تصاویر حرکت عراقی‌ها از استفاده از مواد شیمیایی به توپخانه‌ها و بالعکس را در مقابل مواضع ایران قبل از هر حمله تعیین می‌کرد.
این مقام سابق اطلاعاتی و نظامی آمریکا همچنین، گفت: نخستین بار در سال ۱۹۸۴ زمانی که به عنوان وابسته هوایی در امان، اردن خدمت می‌کردم، از موضوع استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران آگاه شد؛ به وضوح دیدم که عراقی‌ها از عامل اعصاب تابون علیه نیرو‌های ایرانی در جنوب عراق استفاده کردند.
«فرانکونا» با اشاره به اینکه وزارت دفاع آمریکا در سال ۱۹۸۶ از امضای توافق تبادل اطلاعات با رژیم صدام به دلیل شخصیت او خودداری کرد، گفت: وضعیت در سال ۱۹۸۷ با اطلاع سیا از استقرار نیرو‌ها و تجهیزات ایرانی در شرق شهر بصره از طریق ماهواره‌های شناسایی تغییر کرد؛ آنچه سیا را نگران کرده بود، اطلاع ایران از وجود شکاف در خطوط عراق در جنوب شرق بصره بود؛ در گزارش فوق محرمانه‌ای آمده بود که عملیات بهار ۱۹۸۸ ایران بسیار بزرگ خواهد بود و اگر بصره سقوط کند، ارتش صدام سقوط کرده و ایران پیروز می‌شود؛ ریگان پس از خواندن این گزارش طی یادداشتی به وزیر دفاع تاکید کرده بود که پیروزی ایران غیرقابل قبول است.
به گفته «فرانکونا»، در پی گزارش مذکور تصمیمی در سطح بالای دولت وقت آمریکا بدون نیاز به تایید شورای امنیت ملی و سیا اتخاذ شد؛ اطلاعات به دست آمده شامل تصاویر ماهواره‌ای و اطلاعات الکترونیکی باید به صدام ارائه شود؛ در نتیجه حملات شیمیایی رژیم صدام علیه نیرو‌های ایرانی با عامل سارین آغاز شد؛ سارین می‌تواند به باعث سرگیجه، ناراحتی تنفسی و تشنج عضلانی شده و به مرگ منجر می‌شود.
این مقام سابق آمریکایی همچنین با اشاره به اطلاع آمریکا از حمله شیمیایی رژیم صدام به منطقه حلبچه در شمال عراق، گفت: رژیم صدام یک ماه پس از آن اقدام به حمله شیمیایی با سارین علیه نیرو‌های ایرانی در شبه جزیره فاو در جنوب شرق بصره کرد؛ این امر سبب شد تا آن‌ها موفقیت بزرگی را به دست بیاورند؛ واشنگتن از این موضوع بسیار خوشحال شد.
وی در بخشی دیگر میگوید: مدتی پس از نبرد فاو از این منطقه بازدید کردم؛ میدان جنگ پر از انژکتور‌های حاوی آتروپین برای درمان اثرات کشنده سارین بود؛ برای اثبات موضوع استفاده رژیم صدام علیه ایران تعدادی از انژکتور‌ها را با خود به بغداد بردم.
«فرانکونا»، میگوید که رژیم صدام ماه‌های بعد در مقادیر انبوه از سارین استفاده و برای پنهان کردن عوامل اعصاب از آتش و دود همزمان با حملات استفاده می‌کرد؛ حمله شیمیایی آوریل ۱۹۸۸ عراق علیه ایران بزرگ‌ترین مورد استفاده از گاز سارین بود.
به گفته «فرانکونا»، آمریکا در حالی در سال ۲۰۰۳ مدعی وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق شد و براساس آن به این کشور حمله کرد که در دهه ۱۹۸۰ دسترسی بهتری به اطلاعات مربوط داشت.
اسناد سیا درباره همکاری آمریکا با رژیم صدام در حمله شیمیایی به ایران
اسناد و مصاحبه‌های سیا که در سال‌های اخیر از طبقه بندی محرمانه خارج شده‌اند، اسناد و شواهد محکمی مبنی بر آگاهی آمریکا از حملات شیمیایی علیه ایران از اوایل سال ۱۹۸۳ ارائه کرده‌اند.
اسناد سیا به خوبی نشان می‌دهد که مقام‌های ارشد آمریکایی از این موضوع در آن زمان مطلع بودند.
حقایق فاش شده در این اسناد هولناک هستند؛ مقام‌های آمریکایی به طور مرتب از ابعاد حملات شیمیایی رژیم صدام علیه ایران آگاه می‌شدند، به گفته مقام‌های ارشد سیا آمریکا از محل کارخانه مونتاژ تسلیحات شیمیایی در عراق اطلاع داشت، آمریکا مطلع بود که عراق به شدت برای رساندن حجم کافی عامل خردل به جبهه‌های نبرد تلاش می‌کرد، واشنگتن می‌دانست که عراق از ایتالیا برای تسریع تولید تسلیحات حاوی مواد شیمیایی تجهیزات می‌خرد و این که عراق می‌تواند از عوامل اعصاب روی نیرو‌های ایرانی و شهروندان این کشور استفاده کند.
در یک سند فوق محرمانه دیگر سیا فاش شده که اگر عراقی‌ها منابع جدید بزرگی از عامل خردل را تولید کنند یا به دست آورند، به طور قطع از آن علیه نیرو‌های ایرانی و شهر‌های نزدیک مرز استفاده خواهند کرد.
سیا همچنین در مارس ۱۹۸۴، گزارش داد که رژیم صدام استفاده از عوامل اعصاب را در جبهه بصره آغاز کرده و احتمالا تا اواخر پاییز قادر خواهد بود از آن در مقادیر قابل توجهی نظامی استفاده کند.
این به معنای اعتراف رسمی آمریکا در همدستی با یکی از وحشتناک‌ترین حملات شیمیایی تاریخ است؛ در واقع، این امر برای اجرای سیاست صریح «ریگان» مبنی بر تضمین به گفته نگارنده، پیروزی رژیم صدام علیه ایران به هر قیمت انجام شد.
آمریکا در حالی در سال‌های اخیر مدعی نگرانی شدید از وقوع حمله شیمیایی احتمالی شده است که در حدود چهار دهه پیش استفاده از تسلیحات شیمیایی از سوی یکی متحدانش علیه دشمنانش را نادیده می‌گرفت و بر این باور بود که اگر این تسلیحات در تغییر روند جنگ تاثیر داشته باشند، باید مورد استفاده قرار بگیرند.
در آن زمان سیا تاکید داشت که خشم و محکومیت بین‌المللی ناشی از افشای همکاری آمریکا با رژیم صدام برای انجام حملات شیمیایی علیه ایران به سرعت خاموش خواهد شد.
در اسناد سیا گزارش‌های متعددی در این زمینه وجود دارد؛ این اسناد نشان می‌دهند که سیا ادعا کرد که حتی در صورت دستیابی ایران به شواهد قانع کننده، با توجه به ادعای این سازمان درباره پیامد‌های ناچیز موارد استفاده پیشین از تسلیحات شیمیایی جای نگرانی وجود ندارد.
برنامه آمریکا برای بی‌بهره ماندن ایران از قوانین بین‌المللی
استفاده از تسلیحات شیمیایی در جنگ براساس پروتکل ژنو در سال ۱۹۲۵ ممنوع شده است؛ این پروتکل تاکید دارد که طرف‌ها باید تمام تلاش خود را برای ترغیب دیگر کشور‌ها جهت پیوستن به این توافق به کار ببندند.
رژیم بعث این پروتکل را تا پایان جنگ علیه ایران امضا نکرده بود و آمریکا نیز که در سال ۱۹۷۵ به این پروتکل پیوست از اصلی‌ترین ناقضان آن است.
در عین حال، کنوانسیون تسلیحات شیمیایی که تولید و استفاده از چنین تسلیحاتی را ممنوع می‌کند تا ۱۹۹۷ یعنی سال‌های پس از حملات شیمیایی رژیم صدام علیه ایران مورد بحث قرار نگرفت.
موج اولیه حملات شیمیایی رژیم صدام علیه ایران از سال ۱۹۸۳ با عامل خردل آغاز شد.
اگرچه خردل کشنده نیست، اما باعث ایجاد تاول‌های شدید در پوست و غشا‌های مخاطی می‌شوند که می‌توانند به عفونت‌های بالقوه کشنده، کوری، بیماری‌های تنفسی و ابتلا به سرطان منجر شوند.
اگرچه واقعیت استفاده رژیم صدام از تسلیحات شیمیایی علیه ایران و مردم عراق در سال ۱۹۸۴ آشکار شد، اما این واقعیت نتوانست مانع این حملات شود.
بر اساس گزارش مذکور، سیا ضمن خودداری از طرح واقعیت، تنها به این موضوع بسنده کرد که در شرایط عدم دسترسی به اطلاعات ایران، فقط می‌تواند بگوید که در چهار حمله‌ای که پیش از یورش نظامی از تسلیحات شیمیایی استفاده شد، صد‌ها تا هزاران ایرانی جان خود را از دست دادند.
بر اساس گزارش سیا، دو سوم کل تسلیحات شیمیایی که رژیم صدام در طول جنگ با ایران استفاده کرد، در ۱۸ ماه آخر جنگ شلیک یا رها شد.